اضطراب جدایی
چگونه اضطراب جدایی گسترش می یابد؟
در نیمه دوم سال اول زندگی کودک کم کم به نوپا یا Toddler مستقل تر تبدیل شده اما در مورد جدا شدن از والدین نا مطمئن تر می شود و از طرفی فرایند پایداری اشیا در وی تکامل یافته و قادر به درک این مسئله است که والدین وجود دارند حتی اگر او آنها را نبیند. این کودک که قادر به درک مفهوم زمان نیست نمی داند که آیا والدین بر می گردند یا چه زمانی بر می گردند،در نتیجه کودک نسبت به این جدایی واکنش نشان میدهد و این کاملا طیبعی است که یک کودک بی دفاع هنگامی که فکر کند مراقبت کننده اش می خواهد از او جدا شود ، گریه کند و یا هر واکنش دیگری را بروز دهد.
اضطراب جدایی در چه سنی بروز می کند؟
زمان بروز آن در کدکان مختلف می تواند متفاوت باشد و در بیشتر موارد مسائل فرهنگی تعیین کننده این زمان است، چراکه در کشورهای غربی سعی در به وجود آوردن استقلال در کودکان از همان روزهای ابتدای تولد دارند، در حالیکه در کشورهای شرقی به ندرت پیش می آید که قبل از یک سالگی کودک در اتاق مجزایی بخوابد.
اما به طور میانگین زمان بروز آن 7-6 ماهگی و نوع دیرس آن یک و نیم تا دو نیم سالگی است و در مجموع سن بحرانی برای این مسئله یک تا یک و نیم سالگی می باشد. اگر در سنین بالاتر بروز کند می تواند ناشی از استرس های دیگر زندگی باشد، مثلا عوض شدن پرستارو یا مهد کودک، وجود برادر یا خواهر جدید و یا فشار در خانه.
آیا همه ی بچه ها این حس را تجربه می کنند؟
در اکثر موارد کودکان این اضطراب را تجربه کرده ولی ممکن است در بعضی ها اصلا بروز نکند.
این اضطراب باعث بروز چه رفتاری می شود؟
هنگامی که مادر می خواهد برای چند ثانیه به اتاق کناری برود، کودک را با یک پرستار تنها بگذارد و یا به مهد کودک ببرد کودک گریه کرده،به مادرش می چسبد و به اطرافیان توجهی نمی کند.
آیا این مسئله نگران کننده است؟
این اضطراب را می توان یکی از فرایندهای تکاملی در نظر گرفت که گذرا بوده و چند راه برای در کنترل بودن شرایط وجود دارد.
والدین ممکن است چه احساسی داشته باشند؟
آنها ممکن است احساسات مختلفی داشته باشند. مثلا مادر از اینکه کودک در نهایت به وی می چسبد و او را به همه چیز ترجیح می دهد، خوشحال باشد و یا می تواند به دلیل گذراندن وقت در خارج از خانه، دچار عذاب وجدان شود. گاهی نیز والدین به دلیل این نیاز بیش از حد کودک به آنها از پای در می آیند. در هر صورت باید در نظر داشت که این عدم تمایل برای جدایی از والدین یک نشانه مثبت در جهت تکامل روابط سالم است.
چه مدت طول می کشد؟
اضطراب جدایی بسته به کودک و رفتار والدین می تواند تا دوران پیش دبستانی و یا حتی ابتدایی ادامه پیدا کند.
چه کارهایی باید انجام داد؟
تا جایی که ممکن است جدایی ها را کم کنید و اگر احساس کردید کودک مضطرب است، مدت طولانی وی را در آغوش بگیرید. با این کار شما به طور پایه ای زمینه را برای پشت سر گذاشتن این مرحله تکامی فراهم می کنید.
اگر مجبورید کودکتان را ترک کنید(مثلا برای رفتن به محل کار) بهتر است او را پیش اشخاصی که با آنها آشناست بگذارید(مثلا مادر بزرگ، خاله، عمه و...). ممکن است باز هم کودک اعتراض کند اما در هر صورت او زمانی که پیش آشناهایش است، راحتتر با غیاب شما کنار می آید.
جدا شدن از همدیگر را تمرین کنید، همچنین اشخاص و مکان های جدید را کم کم به کودکتان معرفی کنید.
کاری کنید که کودکتان احساس راحتی کند، مثلا وقتی که خسته و گرسنه نیست ترجیحا بعد از یک چرت و میان وعده او را ترک کنید.
برای دفعه اول ترک کردن وی، به صورت آزمایشی زمان را کوتاه کنید سپس رفته رفته می توانید این زمان را بیشتر کنید.
اگر برای او یک پرستار استخدام کرده اید، از پرستار بخواهید، چندین بار برای بازی به منزل شما بیاید تا کودک شما با او آشنا شود و دفعه اولی که می خواهید کودکتان را با پرستارش تنها بگذارید، بهتر است پرستار 30 دقیقه قبل از رفتن شما خودش را برساند و یا اگر می خواهید کودکتان را به مهد ببرید، از قبل چندین باربا هم به آنجا رفته و او را با فضا و مربیان مهد آشنا کنید.
همیشه قبل از ترک کردن وی با اورا ببوسید، در آغوش بگیرید و خداحافظی کنید. به او بگویید به کجا می روید و چه زمانی بر می گردید. برای بیان زمان از مفاهیم ساده و قابل درک استفاده کنید، مثلا بعد از نهار یا بعد از خواب بعد از ظهر.
خداحافظی را خیلی طولانی و تکرار نکنید. هیچگاه مخفیانه او را ترک نکنید، زیرا در این صورت کودک شما بیشتر ناراحت شده و اینگونه شما حس اعتماد را از او می گیرید.
کودک شما آنچه را که شما حس می کنید دقیقا متوجه می شود، بنابراین آرامش و شوق خود را برای پرستاری که انتخاب می کنید نشان دهید.
اگر هنگام رفتن کودک گریه کرد، شما نباید گریه کنید و خود را ناراحت نشان دهید. حداقل جلوی او غم و اندوه خود را نشان ندهید. بعدا احتمالا پرستار به شما خواهد گفت که بعد از رفتن شما خیلی زود گریه اش بند آمد.
اگر می خواهید بروید، بروید. تکرار کردن خداحافظی و برگشتن های مداوم برای آرام کردن کودک ، این کار را برای خودتان، کودک و پرستار سختتر می کند. اگر شما مرتبا بروید و برگردید ،رفتن خود را به تعویق بیاندازید و یا حتی برنامتان را لغو کنید، کودک به این رفتار شما عادت می کند.
چگونه می توان اضطراب جدایی شب را کنترل کرد؟
ترس کودک برای جدایی از والدین در شب بسیار جدی است، بنابراین شما باید تمام تلاشتان را بکنید که تا حد امکان ساعات قبل از خواب، ساعات خوب و شادی آوری برای وی باشد. به علاوه رعایت نکات زیر نیز می تواند مفید باشد:
قبل از خواب یک وقت اضافی را برای در آغوش گرفتن وی، قصه خواندن، آرام آواز خواندن و کنار هم دراز کشیدن در نظر بگیرید.
اگر کودک شما هنگامی که او را در رختخواب گذاشتید و می خواهید بروید، گریه کرد، بهتر است برگردید که هم به او اطمینان خاطر بدهید و هم خودتان مطمئن شوید که کودکتان مشکلی ندارد. اما این بار ملاقاتتان خیلی مختصر و خسته کننده با شد و او کم کم یاد می گیرد که بدون تلاش اضافی برای حضور شما باید بخوابد.
اگر تمام این توصیه ها کارساز نبود چه باید کرد؟
کودکان شخصیت های متفاوتی دارند، بنابراین بعضی از آنها ممکن است دوره های شدیدتری از اضطراب جدایی تجربه کنند. اما در هر صورت می توانید با یک ازریابی مجدد، بار دیگر شرایط را بسنجید:
به بررسی رفتار پرستار و مهد کودک بپردازید، ممکن است عدم سازگاری بین آنها وجود داشته باشد و یا در موارد نادر حتی احتمال سوء استفاده وجود دارد.
نحوه خداحافظی خود را بازبینی کنید. آیا یواشتکی او را ترک می کنید؟ آیا نحوه خداحافظیتان مثل این است ک می خواهید به جنگ بروید؟ آیا هنگام رفتن به آهستگی می روید، مرتبا به عقب نگاه می کنید، با حالت موجی راه می روید و تا زمانی که از تیرس نگاهتان خارج شود، گریه می کنید ؟
کارهایی که شما انجام می دهید می تواند به کودکتان نشان دهد که ترک کردن او کار شاغی نیست و شما به زودی بر می گردید.
شکل مرضی و غیر طبیعی اضطراب جدایی چگونه است؟
اگر این اضطراب تا دوران پیش دبستانی و ابتدایی ادامه داشته باشد و یا درفعالیت های معمول زندگی تداخل ایجاد کرد، این می تواند در ارتباط با شرایط نادر اما جدی بیماری اضطراب جدایی باشد. کودکان مبتلا به این بیماری همیشه به خاطر از دست دادن یا گم شدن والدینشان می ترسند و مدام ابراز می کنند چیز بدی در حال وقوع است. علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
علائم وحشت زدگی مثل تهوع، استفراغ، کوتاهی نفس و...
حمله های وحشت زدگی قبل از جدایی از والدین
کابوس در ارتباط با جدایی
ترس از تنها خوابیدن
نگرانی شدید در مورد گم شدن و یا دزدیده شدن
در پایان لازم به ذکر است که باید کودک را در پشت سر گذاشتن این مرحله یاری کرد، اما نباید شرایط را به گونه ای تغییر داد که کودک اصلا با شخص دیگری تنها نماند زیرا در آن صورت کودک در آینده به فردی خجالتی، استرسی و ترسو تبدیل می شود.
منابع
http://kidshealth.org/parent/emotions/feelings/separation_anxiety.html
میترا علیانی نژاد ، دانشجوی پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی گلستان
ارائه برای واحد درسی پرستاری کودکان یک
بسم الله الرحمن الرحیم