دانش پرستاری: از کلاس درس تا جامعه

حاملگي نا خواسته يكي از معضلات مهم كشورهاي جهان است . در كشور ما نيز عليرغم تلاش هاي فراوان مسئولين دستگاه هاي ذيربط و پوشش وسيع تنظيم خانواده، حاملگي نا خواسته و عواقب ناشي از آن از جمله سقط هاي عفوني از مشكلات شايع مي باشند.  حاملگی ها ي ناخواسته اغلب در اثر عدم استفاده ،استفاده نادرست از روشهای معمول پیشگیری از بارداری یا در اثر عدم استفاده از روشهای اورژانس پیشگیری از بارداری علیرغم عدم تمایل به حاملگی می باشد.
 هر ساله 20 میلیون از 50 میلیون حاملگی ناخواسته ای که منجر به سقط می گردد بصورت غیر بهداشتی بوده و حدود 95 درصد از این سقط ها­ی غیر بهداشتی در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد. در ایالات متحده تخمین زده می شود که روش هاي اورژانس با کارایی حداقل 75درصد می تواند از 600 هزار تا یک میلیون حاملگی نا خواسته در سال جلوگیری کند. در اکثر مطالعات از روش YUZPE استفاده شده است. این رژیم حاوی 100 میلی گرم  اتینیل استرادیول و 0.5 میلی گرم  لوونورژسترول به فاصله 12 ساعت در عرض 72 ساعت بعد از نزدیکی محافظت نشده می باشد. فرآورده دوم، استفاده از 0.75 میلی گرم لوونوژرسترول است.
مطالعات محدودی كه آگاهي عمومي زنان را در زمينه روشهاي پيشگيري اور‌ژانس سنجيده اند ، بر پايين بودن اطلاعات پايه آنان  در زمينه فوق اشاره دارد و چون اطلاعات پايه شكل دهنده نگرش  و بالطبع عملكرد نهايي انان مي باشد و هدف تمام سيستم هاي ارائه خدمات بهداشتي در واقع عملكرد صحيح و بهداشتي افراد با پشتوانه اگاهي مناسب و باور صحيح آنان در استفاده از خدماتي است كه براي ارتقائ سلامت آنان ارائه مي شود.

لذا با توجه به اين مهم محققين بر آن شدند به منظور بررسي آگاهي ،نگرش وعملكرد زنان مراجعه كننده به مراكز بهداشتي درماني شهرهاي لاهيجان و لنگرود در مورد روشهاي اورژانس پيشگيري از بارداري پژوهشي به عمل آورند.

پژوهش حاضر مطالعه توصیفی مقطعی بوده كه در سال 1386 انجام شده است. محیط پژوهش را مراکز بهداشتی درمانی شهری لاهیجان و لنگرود و جامعه پژوهش را کل زنان سنین باروری 49-15 سال  که جهت استفاده از خدمات بهداشت مادر و کودک، زنان و مامائی، تنظیم خانواده و واکسیناسیون مراجعه کرده بودند تشکیل می دادند.
 نمونه گیری به روش آسان در دسترس  انجام شده و تعداد نمونه ها شامل 365 نفر بود که از طریق فرمول نمونه گیری و بر اساس مطالعه مقدماتي انجام شده  محاسبه گرديد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای بود که توسط پژوهشگران و از طریق مطالعات کتابخانه ای و با استفاده از جدیدترین مقالات داخلی و خارجی تهیه و اعتبار علمی آن توسط 12 نفر از اعضای هیئت علمی به روش روایی محتوا تایید شد. برای تعیین اعتماد علمی از آزمون تست ری تست  استفاده گردید.
پرسشنامه نهایی دارای چندین بخش شامل مشخصات دموگرافیک 14 سوال بخش آگاهی 8 سوال  بخش نگرشی 10 سوال و 4 سوال بخش عملکرد بود.  داده ها از طريق نرم افزار آماری SPSS  بر حسب اهداف تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت آزمون های مورد استفاده تی تست و   آنالیزواریانس و ضریب همبستگی پیرسون بود . 

میانگین سنی زنان 8/28 سال بود. اکثریت آنها خانه دار 91.3 درصد با سطح تحصیلات خواندن و نوشتن 545.5 درصد،  39.7درصد در حد دیپلم و اغلب آنان 2-1 فرزند داشتند 90.2 درصد .

شایعترین روش پیشگیری استفاده از کاندوم بود. 46.1 درصد.  طبق نتایج این پژوهش، اکثر زنان 72 درصد اطلاعات خود را در زمینه روش پیشگیری از طریق مراکز بهداشتی درمانی کسب کرده بودند.

 طبق نتایج 64درصد از زنان مورد بررسی از وجود روش پیشگیری پس از نزدیکی مشکوک اطلاع داشتند و 29درصد نیز فاقد اطلاع بودند.  46درصد افراد مورد مطالعه داراي آگاهي متوسط و 14درصد آگاهي خوب و  17درصد آگاهي ضعيف داشتند و در كل ميانگين آگاهي زنان مورد بررسي در حد متوسط رو به پايين بر آورد گرديد.

نمره آگاهي زنان با سطح تحصيلات آنان، تعداد فرزندان زنده فرد و مصرف كنندگان قرص ارتباط معني دار آماري داشت. يافته های حاصل در زمینه نگرش حاکی از آن بود که  69درصد افراد دارای نگرش مثبت و 26 درصد نگرش منفی داشتند. بين آگاهي كلي با نگرش كلي ارتباط معني دار آماري مشاهده شد بطوريكه افراد با آگاهي بيشتر داراي نگرش مطلوب تري نسبت به سايرين بودند. بين متغيرهاي دموگرافيك و نگرش ارتباط معني دار آماري وجود نداشت. در خصوص بررسی عملکرد نشانگر استفاده 27 درصد افراد مورد بررسی حداقل یکبار ازاين روش بود و از این مقدار تعداد 25درصد به کارگیری این روش را موفقیت آمیز ذکر نمودند.

اکثریت واحدهای مورد پژوهش 46 درصد  از آگاهی متوسط و نگرش مثبت 69 درصد  برخوردار بودند که با مطالعه بليك و همکاران 2006 همخوانی داشت. در اين مطالعه شیوع حاملگی ناخواسته 17 درصد بود. در مطالعه پور حیدری و همکاران 1385  روی 300 مادر باردار با عنوان شیوع بارداری ناخواسته در مادران و عوامل تعیین کنندة آن در شهرستان شاهرود، شیوع 31 درصد گزارش شده است. همچنین در مطالعه اکثریت منابع کسب اطلاعات، مراکز  بهداشتي درمانی بوده كه با مطالعه بليک و همکاران 2006 همخوانی داشت.

با توجه به آگاهي متوسط واحدها در مورد روش هاي اورژانس و نيز در برخي موارد آگاهي ضعيف آنان نسبت به برخي از موارد از جمله زمان مفيد مصرف فراورده هاي مورد استفاده در روش اورژانس پيشگيري از بارداري، اين نكته بيانگر آن است كه  تقويت اين مراكز از جهات كمي و كيفي مي تواند نقش حياتي در اطلاع رساني، ايجاد باورهاي صحيح در مورد روش اورژانش پيشگيري از بارداري ايفاء واين همه منجر به كاربرد با كفايت اين روش  و موفقيت آن در كاهش ميزان شكست ساير روش هاي پيشگيري از بارداري گردد. در همین راستا افزایش تعداد و تشویق پرسنل مراکز بهداشتی درمانی و ایجاد یک فضای رقابتی جهت آموزش بهتر به خصوص با تشریح جزئیات و اخذ بازخورد به منظور رسیدن به هدف اصلی کاهش حاملگی های نا خواسته و عوارض و هزینه هایی ناشی از آن و در نهایت ارتقاء سلامت جامعه دست یابیم.